-Preveo sa ruskog: VOJIN PERUNIČIĆ

Ime bivšeg vaspitača carevića Alekseja, Njemca Martina Nojbehauera, već se pominjalo. Kada se posvađao sa Rusima, on je pobjegao kod Karla XII, gdje je u početku obavljao dužnost švedskog ambasadora na dvoru turskog sultana, a zatim je dobio zvanje barona i postavljenje ne mjesto kancelara Pomeranije. Baron 1704. štampa brošuru u Njemačkoj u formi pisma „čuvenog njemačkog oficira tajnom savjetniku jednog istaknutog vladara“ o lošem ponašanju tog vladara prema inostranim oficirima-plaćenicima u Moskvi. Brošura se brzo rasturala svukuda po Evropi i kod Petra izazvala veliko uznemirenje. Nojbehauer je vješto udario Ruse u najbolnije mjesto, jer car baš u to vrijeme šalje proglase u Zapadnu Evropu u kojima poziva specijaliste kod sebe u službu. Očigledno je da je ova antireklama nanijela ogromnu štetu reformama. Rusija je odmah odgovorila napadom na napad. Preduzimaju se diplomatski napori da se zaustavi rasturanje brošure po Evropi. Kao rezultat diplomatskog demarša Rusa, pojavilo se, na primjer, ova naredba pruskog kralja:

„Skoro smo sa posebnim nezadovoljstvom saznali da se od nekog vremena pojavljuju razni članci koji imaju namjeru da pomrače carevu slavu, slavu njegovih ministara i uopšte moskovskog naroda. Kako nam to nije drago, mi ne možemo dozvoliti da u našem kraljevstvu i u provincijama nerazumni i zlonamjerni ljudi pišu članke i objavljuju brošure protiv toliko moćnog monarha i našeg vjernog prijatelja i brata, zato svima strogo naređujem da stalno vrše nadzor da se slični članci, a posebno nekakva brošura koja je naslovljena „Pismo čuvenog oficira tajnom savjetniku” više nigdje ne pojavljuju u štampi i ne rasturaju u narod. Ako bi se takve brošure pronašle kod nekog, onda tog vlasnika smatrati piscem paskvila i strogo ga lično kazniti, kao i njegovo domaćinstvo, imajući u vidu nivo prestupa. Zapravo, sve slične skandalozne napise, koji se odnose na cara, spaliti“.

Edikt sa sličnim sadržajem izdala je i saksonska vlada. Međutim, Petar se nije zadržao na tome i ubrzo je odgovorio Nojbehaueru preko brošure, koju je napisao nekakav Simeon Peterson pod naslovom „Iskreno pismo poznatog njemačkog oficira“, u kojoj autor odgovara na klevete protiv Rusije. Nojbehauer je ponovo nanio novi sasvim lukav udarac, objavivši još jednu brošuru, pri čemu je opet bio autor Peterson, ali ovog puta kao da je pravi. Jedan Peterson je optuživao drugog Petersona da laže i da je prisvojio tuđe ime. Poslednji metak u toj borbi je ispalio baron Genrih Gjusen, vaspitač carevića Alekseja, koji se ozbiljno potrudio da detaljno opiše skandalozni boravak Nojbehauera u Rusiji i objasni sve napade na Petra i njegovu politiku, kao častohlepnog i nepoštenog čovjeka.

To da je Petar pažljivo pratio evropsko javno mnjenje dokazuju mnoge činjenice. On je stalno pratio sve optužbe koje su bile upućene Rusiji iz Evrope i na svaki slučaj i svaki put je uzvratio svojom propagandom. Već smo govorili o tome kako je car brzinom munje odreagovao na sramotu engleskog eskadrona, koji je u svojoj ratnoj akciji srušio parno kupatilo i naredio da tu anegdotu oglase u zapadnoj štampi. Međutim, to je samo mala epizoda propagandnog rata, koji su Rusi vodili protiv svog glavnog političkog protivnika u poslednjoj fazi Sjevernog rata, t.j. protiv engleskog kralja Džordža.

Jedna od ovih specijalnih operacija ostala je zapisana u istoriji pod nazivom „ratovi memorijala“.

U stvari, zamršeni feudalni običaji o nasleđivanju prestola su ponekad dovodili do začuđujućih paradoksa. Poslije smrti kraljice Ane 1714.godine, na kraljevski presto u Velikoj Britaniji je došao 50-godišnji Džordž, hanoverski Njemac, koji nije znao nijednu englesku riječ. Po Petrovom naređenju, ruski diplomati su se bavili publicističkim radom i aktivno učestvovali u rasturanju članaka-memoara po Engleskoj koji su bili posvećeni životu i radu kralja Džordža. Rusi su vješto iskoristili tu činjenicu i pripisali kralju, koji je istovremeno bio i izborni knez u Hanoveru, da je veoma često koristio engleski presto za interese Njemaca, a ne za interese Britanaca. Petar je smišljeno i ciljano išao na skandal i maštao o tome da postane čuven u cijeloj Evropi. Rezultati su prevazišli sva očekivanja: propagandna operacija je bila i efektna i efikasna. Na vanrednoj sjednici Kabineta ministara donesena je odluka da ruski ambasador pod hitno napusti London, ali Petar nije bio nezadovoljan takvom odlukom. Propagandni rat je nanio težak udarac Džordžovoj reputaciji i politici. Engleska pozicija je bila još više oslabljena.


(NASTAVIĆE SE)

---